Γιώργος Ιωάννου

Γιώργος Ιωάννου

Ανήκει μάλλον στη β μεταπολεμική γενιά, στο κλίμα της «Σχολής της Θεσσαλονίκης» ή στην ευρύτερη περιοχή του εσωτερικού μονολόγου. Το έργο του είναι ιδιότυπο και μοναχικό.

Τεχνική

• Μονομερής αφήγηση (εσωτερική ζωή ενός μόνο προσώπου). Στα όρια της ανθρώπινης εμπειρίας. Πρόκειται για ένα αφηγηματικό πρόσωπο από την πλευρά του οποίου παρακολουθούμε τα εξιστορούμενα.
• Διάσπαση αφηγηματικού θέματος( το κείμενο σχηματίζεται από θεματικές ψηφίδες που συνδέονται μεταξύ τους με εσωτερικές και εξωτερικές συνάφειες. Έτσι, συγκλίνουν τα αφηγηματικά στοιχεία και συνθέτουν μια ορισμένη ψυχική κατάσταση).
• Σύνθεση χρόνου (σύνθεση παρόντος-παρελθόντος και γενικά διαφόρων χρονικών στιγμών, σύμφωνα με την προσωπική αίσθηση του αφηγητή. Η αρχική στιγμή αποτελεί απλώς την αφετηρία κάποιας χρονικής ανάκλησης).
• Υποβλητική φωνή που θυμίζει ανθρώπινη φωνή της καθημερινής ομιλίας (προσωπικό ύφος, ταυτότητα)
• Όραση και ενόραση λαγαρή, χωρίς ίχνος αλλοτριωτικών επιδράσεων. Συλλαμβάνει με την παρθενική του όραση αυθεντικές πτυχές της νεοελληνικής ζωής.
• Εκφραστκή ακρίβεια (αποδίδει με καίριο τρόπο το στόχο της)
• Βιωματικό στοιχείο  (βίωμα: το εμπειρικό μεταστοιχειώνεται σε αισθητική οντότητα, δηλ. σε περιεχόμενο, όταν μέσα στο λογοτεχνικό υποκείμενο συντελείται πέρασμα από μια Α συναισθηματική κατάσταση σε μια Β—εμπειρία: πρώτη ύλη περιεχομένου)

Βιωματικότητα

Βιωματική είναι η λογοτεχνία που αντλείται από τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα (όχι μόνο από την εμπειρία, αλλά και από τα συναισθήματα και τις φαντασιώσεις και τις ισχυρές πνευματικές καταστάσεις που έχει ζήσει ο άνθρωπος. Τα περισσότερα δε συμβαίνουν όπως μεταφέρονται ούτε είναι βιογραφικά.

Αυτό που έχει σημασία είναι ο κόσμος των λέξεων, ο κόσμος του συγγραφέα που ανακαλείται και ξετρυπώνεται μέσα από το βάθος της ψυχής του μ’ αυτό ή μ’ εκείνο το θέμα, αυτοβιογραφικό ή όχι.

Η χρήση του α προσώπου πηγάζει από μια ανάγκη ψυχολογική (δεν ενδιαφέρει αν είναι αυτοβιογραφικά περιστατικά). Οι βιωματικοί συγγραφείς κατευθύνονται εσωτερικά και χρησιμοποιούν οποιαδήποτε τεχνοτροπία και αυτό που θα γράψουν έχει στερεότητα και ενότητα γλώσσας (όχι λεξιθηρία και κούφια λόγια, όπως αυτοί που δεν έχουν ζήσει αυτά που γράφουν).

Τον Ιωάννου τον ενδιαφέρει αν το θέμα παρασύρει τον εσωτερικό μας κόσμο, τα κρυμμένα πράγματα που και εμείς δε συνειδητοποιήσαμε. Το θέμα είναι  το «δόλωμα»για να βγει ό,τι είναι κρυμμένο μέσα μας.

(από συνεντεύξεις του Ιωάννου)

Η Θεσσαλονίκη

• Είναι πηγή έμπνευσης
• Η γενέτειρά του, όπως την αποκαλεί
• Είναι αντικείμενο  εξύμνησης
• Δίνεται σε όλες τις εκφάνσεις και σε όλο το μάκρος της μεγάλης της ιστορίας.
• Εκφράζει την αγάπη και την αφοσίωσή του σε αυτήν
• Επισημαίνει τον κοσμοπολίτικο και πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της πόλης που οφείλεται στην ιδιαιτερότητα των κατοίκων της, κυρίως των προσφύγων.
• Με σχολαστικότητα δίνει τα γεωγραφο-τοπογραφικά της πόλης
• Επιμένει στον ιστορικό χώρο (Βυζάντιο, πρόσφατα ιστορικά γεγονότα)
• Ασχολείται με τον χαρακτήρα και τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων (κοινωνία) και με την πνευματική ζωή, με επίκεντρο τους λογοτέχνες και το Πανεπιστήμιο
• Απαριθμεί και περιγράφει τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία («βυζαντινό» και «αγιορείτικο» χρώμα της Θεσσαλονίκης)
• Πλούσιος είναι ο κοινωνιολογικός και λαογραφικός χώρος με κέντρο τη Θεσσαλονίκη.

Είναι ο βιωμένος χώρος που ενσωματώνει και τον αντίστοιχο βιωμένο χρόνο και η περιπλάνηση σ΄ αυτόν το χωρο0 χρόνο γίνεται μέσω της ανάμνησης. Η Θεσσαλονίκη του Ιωάννου είναι πρωταρχικά μια πόλη μνήμης, μέσω της οποίας ο αφηγητής περιπλανάται μέσα στο χώρο και στο χρόνο.

Ο αφηγητής, που υποδύεται ο συγγραφέας, βλέπει την πόλη καθώς περιπλανάται σ’ αυτήν, Είναι η οπτική ενός πλάνητα, ενός ενήλικα που επιζητά να ανασυνθέσει τη χαμένη πόλη, τη χαμένη νιότη, τη χαμένη παιδικότητα και αθωότητα (άρα οι χώροι γίνονται ποιητικοί, λειτουργούν μεταφορικά, με συνδηλώσεις). Ό,τι αφορά την πραγματική πόλη είναι τέχνασμα του συγγραφέα. Διαμορφώνεται μια νέα πόλη, μέσω της μνήμης του αφηγητή και ο αναγνώστης συμμετέχει, αναζητώντας και αυτός το χαμένο χρόνο μέσα σε μια πόλη που κινείται ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη φαντασία. Υπάρχει η πόλη του αφηγητή και η πόλη του αναγνώστη.

Για τη συλλογή «για ένα φιλότιμο»

Το εγώ του αφηγητή μειώνει την ένταση της παρουσίασης της πόλης, αφού την αντιμετωπίζει ως πρόφαση για τις διαθέσεις και τις εξομολογήσεις του. Οι χώροι λειτουργούν ως «δρομοδείκτες μνήμης», διασχίζει ο αφηγητής τους χώρους για να αισθανθεί τα βιώματα που του ανακαλούν (οι χώροι) στη μνήμη του.

Δομικά στοιχεία του πεζογραφικού έργου του Ιωάννου:

• Το συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο και η ηλικία του αφηγητή
• Χωρικές συντεταγμένες (και κοινωνικο-πολιτισμικές) της Θεσσαλονίκης όπου θα κινηθεί ο αφηγητής.

Σε αυτά τα αφηγήματα η ηλικία του αφηγητή (και η ματιά του) κυμαίνεται από την παιδική ως τη νεανική. Η χρονική απόσταση δεν έχει αποφορτίσει το βίωμα.

Ο αφηγητής περιπλανάται μόνος του στους δρόμους της πόλης, αποθησαυρίζοντας βλέμματα, χειρονομίες, κινήσεις. Ο αργός ρυθμός και η νωχέλεια συμβαδίζουν με την έκπληξη με την οποία αντικρίζει τα πράγματα γύρω του.

Ο αφηγητής συναντά χώρους που φιλοξενούν τον θάνατο και τον έρωτα.

Το περπάτημα του αφηγητή:

• Είναι μέσο ψυχικής εκτόνωσης
• Είναι μέσο ψυχικής ανάτασης και ηρεμίας
• Μέσο ερωτικής αναζήτησης

Για τη συλλογή «η μόνη κληρονομιά»

Η πόλη ανήκει στην ιστορία και είναι και ο χώρος που κυριαρχεί το προσωπικό βίωμα του αφηγητή. Η ιστορία, μέσω και της χρονολογικής ένδειξης, στήνει το σκηνικό της αφήγησης.

Ποικίλλει η ηλικία ή η ματιά του αφηγητή (παιδί-έφηβος-ενήλικας) και ανάλογα φωτίζονται και οι χώροι.

Η πόλη μετατρέπεται σε σκηνικό που θα ακουμπήσουν τα γεγονότα και οι καταστάσεις που ανακαλεί στη μνήμη ο αφηγητής, γίνεται ο χώρος ανάδειξης του πνεύματος μιας εποχής που ο αφηγητής την  ανασύρει από το παρελθόν και την αναπλάθει στο αφηγηματικό παρόν.

Τώρα, το αφηγηματικό εγώ διαθλάται στο χώρο και στο χρόνο της πόλης και ανακαλεί εικόνες γεμάτες συλλογικά βιώματα (από το «Εγώ»στο «εμείς»). Οικοδομείται έτσι ο μύθος της πόλης. Το εδώ και το αλλού μεταλλάσσονται σε τώρα και άλλοτε.

Ανασύρονται εικόνες από την προπολεμική περίοδο, την Κατοχή, τον Εμφύλιο. Οι χώροι της πόλης εμφανίζονται με τη μορφή θραυσμάτων, εικόνων και συναισθημάτων. Η ιστορία διαθλάται μέσα από τη μνήμη και εξαφανίζεται με τη μορφή θραυσμάτων, εικόνων και συναισθημάτων Αντίθετα  από το «για ένα φιλότιμο»,  δεν περιορίζεται στην πόλη κατά τη νύχτα, το εικοσιτετράωρο δείχνει όλα

τα πρόσωπἀ του.

Κυριαρχούν οι λαϊκοί χώροι.

Το ύφος και το ήθος της πόλης γίνονται πιο έντονα, αφού φιλτράρονται από το ύφος και το ήθος του συλλογικού οργανωτή, της Ιστορίας.

Διεύρυνση της πόλης (δρόμοι, λαϊκές συνοικίες)

• Αποτελεί τη μυθολογία της πόλης, όπου αναφέρονται ρητά τα ονόματα των συνοικιών
• Η μυθολογία της πόλης κρύβει και  την ορθόδοξη παράδοση και την περιπέτεια των προσφύγων.

Πρόκειται για τη νεότερη παράδοση των χρόνων της  κατοχής.

Όλα αυτά αποτελούν το σκηνικό όπου  το προσωπικό και το συλλογικό βίωμα συνυφαίνεται.

Μνήμη: λειτουργεί υπαινικτικά ελλεπτικά, πυκνά. Ανασυνθέτει εικόνες, αναπαραστάσεις, γεγονότα φιλτραρισμένα και διαμεσολαβημένα από το χρόνο.

Η ιστορία δίνεται υποκειμενικά, μέσα από τον παραμορφωτικό φακό του χρόνου και της τεχνικής της αφήγησης. Η χρἠση α ποσώπου οδηγεί στην «τέχνη του φενακισμού», δηλαδή την τεχνική να πλησιάζει  την αλήθεια και να μην την αποκαλύπτει.